Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi (HAGB), bir davada "sanik" sifati tasiyan kisi hakkindaki hükmün ya da ceza kararinin belli bir süre boyunca uygulanmamasidir. Baska bir ifadeyle; HAGB, saniga ikinci bir sans taniyan bir kurumdur.Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi ile ilgili esaslar, Ceza Muhakemeleri Kanunu ' nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenmistir. 

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi (HAGB) Nedir?

HAGB, "hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi" ifadesinin kisaltmasidir. HAGB karari verilen saniga iliskin ceza, belli bir denetim süresi içerisinde sonuç dogurmaz. Bu süre içinde kasitli olarak bir suç islenmezse ya da HAGB sartlarina uyulursa, ceza karari ortadan kaldirilir. Bu durumda, dava düser ve ceza bireysellestirilmis olur.Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari ile herhangi bir sonuç doguran mahkeme hükmü söz konusu degildir. Mahkeme, hukuki bir sonuç doguracak sekilde karari açiklamayi geri birakir. Sanik, özel yasaminda herhangi bir kisitlamaya tabi tutulmaz. Baska bir ifadeyle; HAGB, sanigin yasamina hukuki müdahaleyi askiya alir.Bununla birlikte, ceza erteleme ve takdiri indirim gibi bireysellestirme kurumlari, mahkeme karari ile bazi hukuki sonuçlar dogurmaktadir.

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasinin Sartlari Nelerdir?

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi (HAGB) karari herhangi bir hukuki sonuç dogurmasa da, sanigin uymasi gereken bazi sartlar vardir. Bu sartlar, Ceza Muhakemesi Kanunu'nda açiklanmistir. Kanuna göre, HAGB karari, tüm sartlar vücut bulunca verilebilir.Buna göre, HAGB karari, sanik hakkinda iki yil ya da iki yildan az adli para veya hapis cezasi verilmisse ve sanik, HAGB kosullarina uymussa geçerli olur.HAGB sartlarina uyuldugu takdirde sanik hakkinda verilecek hükmün açiklanmasi bes yil süre ile geriye birakilir. Gerekli sartlar bir arada bulunmadigi takdirde hakimin HAGB karari verme yetkisi yoktur.

Peki, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi kosullari nelerdir? HAGB sartlari sunlardir:

• HAGB karari verilecek sanik, kasitli bir suç sebebiyle mahkumiyet almamis olmalidir.
• Sanik hakkinda daha önce HAGB karari verilmemis olmalidir.
• Mahkeme ya da hakim, sanik hakkinda tekrar suç islemeyecegi kanaatine varilmalidir.
• Sanigin isledigi suç sebebiyle kamunun ve magdur ya da magdurlarin zararlari giderilmis olmalidir. Mahkeme, mezkûr zararlarin belli bir denetim süresi içinde tazmini için HAGB kararina hükmedebilir.
• Sanik, kendisi hakkinda verilen hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi kararini kabul etmelidir.

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi Nasil Bozulur , İhlal Edilir ? 

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari ile sanik, bes yil süre ile denetime tabi tutulur. Bu denetim süresi, 18 yasindan küçük saniklar için üç yildir. Sanik denetim süresi sürecinde kasten bir suç islerse ya da islemezse su sonuçlar ortaya çikar:

• Denetim süresi içinde sanik, kasten herhangi bir suç islemezse ve mahkemenin belirledigi diger yükümlülüklere uyarsa, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari ortadan kaldirilir ve dava düser. Davanin düsmesi, sanigin HAGB kararinin alindigi davadan önceki durumuna geri dönmesi anlamina gelir.
• Denetim süresi içinde sanik, kasten herhangi bir suç islerse ve mahkemenin belirledigi diger yükümlülüklere uymazsa, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi sona erer ve mahkeme, sanik hakkindaki karari açiklar. Yani denetim süresinde kasitli bir suç isleyen sanik hakkinda daha önce verilen ve açiklanmayan hükümdeki ceza, açiklanarak infaz edilir. Bu ceza ertelenemez ve seçenekli yaptirimlara dönüstürülemez.

HAGB Ihlali Durumu

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi kararinin ihlal edilmesi sonucu mahkeme yeni bir durusma açar ve açiklanmasi geri birakilan hükmü bu durusmada açiklar. Yeni bir durusma açilmasinin sebebi, suç islenmesi sebebiyle ortaya çikan yeni durum karsisinda yargilamanin devam etmesi ve sanigin bu durumdan haberdar edilmesidir. Böylece, saniga yeni bir durusma ile savunma hakki da verilmis olur.Sanik, durusma kendisine teblig edildigi halde durusmaya katilmazsa, mahkeme, daha önceki durusmalarda sanigin verdigi savunmalari esas alir ve bu savunmaya göre hüküm kurabilir. Bununla birlikte sanik hakkindaki yaptirimlar, sadece adli para cezasi ya da müsadere içermez. Bu sebeple CMK'nin 195. maddesi de uygulanmaz.

Denetimli Serbestlik Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesi Durumu

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi kararinin ihlal edildigi diger bir durum da, sanigin, denetim süresi içinde suç islemedigi halde mahkemenin belirledigi yükümlülükleri yerine getirmemesidir. Bu durumda da, sanik hakkinda verilen HAGB karari sona erer ve hükmün açiklanmasi karari verilir. Ancak, denetimli serbestlik yükümlülükleri ni yerine getirmeyen sanik hakkinda, mahkeme, "cezanin yarisina kadar olan bir kismin infaz edilmemesi " karari verebilir. Bununla birlikte, mahkeme, denetim yükümlülüklerini yerine getirmeyen sanik için hükmedilen ve hükmü açiklanmayan hapis cezasini erteleyebilir.Ayrica, bu ceza adli para cezasi gibi seçenekli yaptirima da dönüstürülebilir. Yani mahkeme, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda sanik hakkinda daha önce HAGB ile verilen hükümdeki cezadan baska bir mahkumiyet hükmü de kurabilir.

HAGB Denetimi Süresinde Islenen Suçun Hükmünün Açiklanması

Sanik,HAGB denetim süresi süreci nde yeni bir suç islerse, daha önce islenen ilk suç sebebiyle verilen HAGB karari, ikinci suçun mahkumiyet karari kesinlestikten sonra açiklanabilir. Yargıtay , ikinci suç kesinlesmedigi halde ilk suç sebebiyle hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi kararinin açiklanmasini hukuka aykiri bulmustur. Öte yandan, 28 Haziran 2014 tarihinden önce islenen suçlarda hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari birden fazla suç için verilebiliyordu. Bahse konu tarihten sonra ilgili kanun maddelerinde yapilan degisiklik sebebiyle; islenen suçlarda sanik hakkinda birden fazla kere hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilmesi uygulamasina son verilmistir.

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilması Adli Sicile İşler mi?

HAGB karari ile ilgili yapilan arastirmalarda en çok merak edilen konularin basinda HAGB ve adli sicil kaydi iliskisi gelir. Peki, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi adli sicile isler mi? CMK'nin 231. maddesinin 13. fikrasinda yer alan esaslara göre, bir sanik hakkinda verilen HAGB karari, adli sicil kaydinda görünmez. Bu kararlar, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi sistemine kaydedilir. HAGB sistemindeki kayitlar, diger sorusturma ve kovusturmalar için mahkeme, hakim ya da cumhuriyet savcisi tarafindan kullanilabilir.Peki, HAGB kararina sebep olan suçun adli sicile islenmesi nasil olur? Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verildikten sonra sanık, bes yil içinde kasitli olarak bir suç islerse HAGB kararindaki hüküm açiklanir. Bu karar, temyize götürülebilir. Temyiz süreci sonunda HAGB kararindaki hüküm ya da ceza kesinlesirse, bu karar adli sicil kaydina islenecektir.

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari ve adli sicil kayitlari na iliskin bilinmesi gereken diger hususlar sunlardir;

• HAGB karari sabika kaydinda görünmez. Dolayisiyla e- Devlet 'ten ya da adliyelerden adli sicil kagidi alindiginda HAGB karari görünmeyecektir.
• HAGB kararinin kaydedildigi sistem, sadece kisi hakkindaki sorusturmalar veya kovusturmalar için kullanilabilmektedir.
• Yargitay, sanigin adli sicil kaydinda yer alan bir suçun sabika kaydindan silinmesi kosullari olustugunda, bu suç sebebiyle, baska bir suç ile ilgili HAGB karari verilmemesini hukuka aykiri bulmustur.
• Adli sicil kaydinda yer alan taksirli suçlar, sanik hakkinda baska bir suç sebebiyle HAGB karari verilmesine engel degildir.
• Sanigin daha önce isledigi ve adli sicil kaydina islenen bir suç sebebiyle hapis ya da adli para cezasi verilmisse, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilemez. Yani HAGB karari verilmesi için sabika kaydinda adli para cezasi ya da hapis cezasi bulunmamalidir. Bu durumda cezanin para ya da hapis olmasina bakilmaz.
• Sanigin adli sicil kaydinda kasitli bir suç sebebiyle mahkumiyet yoksa ancak sabika kaydinda denetimli serbestlik tedbiri bulunuyorsa, sanik hakkinda hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilebilir. Çünkü tedbir kararlarinin hukuki niteligi ceza degildir.
• Sanik kasitli bir suçtan mahkum olmussa ve bu mahkumiyete iliskin tekerrür hükümlerinin uygulanmasi için gerekli süre geçmisse, daha önce islenen suç, HAGB karari verilmesine engel teskil etmez.

Özetle; hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari ile ortada bir mahkumiyet hükmü yoktur. Bu kisi, masumiyet karinesinden yararlanmaya devam edebilir. Bu sebeple, HAGB, kisinin kisisel ve sosyal yasaminda herhangi bir kisitlamaya ve olumsuz etkiye sebep olmaz. Özel bir sistemde kaydedilen HAGB karari, adli sicil kaydinda bir suç olarak görünmez. Ayrica, HAGB karari sonrasi hüküm açiklandiginda temyiz hakki vardir ve karar Yargitay tarafindan bozulabilir. Bu durumda HAGB kararindaki hüküm açiklansa bile temyiz sürecinde dava düsebilir. Bu sebeple, hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi kararinin sabika kaydinda görünmemesi önemli bir avantajdir. Yani HAGB karari, adli sicili etkilenmeden saniga bir kereye mahsus olmak üzere suçunu telafi imkani veren önemli bir ceza usul kurumudur.

Güvenlik Sorusturmasinda Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi Karari Çikar mi?

Hükmün açiklanmasinin geriye birakilmasi kararları, özel bir sicilde kayitlidir. Bu kayitlari, ilgili savci ya da hakimler disinda kimse göremez, ulasamaz. HAGB karari, adli sicil kaydina da islenmez. Bu sebeple, HAGB kararinin güvenlik sorusturmasinda görülmemesi gerekmektedir.Ancak, ise alimlarda güvenlik sorusturmasi isteyen kamu kurumlari, HAGB kararlarina ulasabilmektedir. Bu durum, hakkinda HAGB karari olan kisinin yasamini olumsuz etkilemektedir. Zira, hükmün açiklanmasinin geriye birakilmasi karari sanik hakkinda hukuki bir sonuç dogurmaz. Bu konuda kanunlardaki esaslar çok açiktir. HAGB kararinin güvenlik sorusturmalarinda görülmesi hukuka aykiri bulunmaktadir.  Güvenlik sorusturmasinda HAGB karari görülmesi sebebiyle olumsuz etkilenen memur adaylari, 60 gün içinde yürütmeyi durdurma istemi ile idare mahkemesinde iptal davasi açabilir. Idari dava süresince mahrum kalinan parasal haklar ve özlük haklari talep edilebilir. 

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi Karari Verilemeyecek Suçlar Nelerdir?

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari her suç için verilemez. Yani, HAGB karari verilemeyecek suçlar vardir. Bu konuda kanunlarda düzenlemeler ve esaslar mevcuttur. HAGB kararinin verilemedigi suçlar ya da durumlar sunlardir;

• Disiplin Mahkemeleri Kanunu kapsaminda verilen disiplin suçlarina iliskin ceza miktarindan bagimsiz olarak hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilemez.
• Karsiliksiz çek ya da çeklerin keside edilmesi suçu islenirse HAGB karari verilemez.
• Imar kirliligine neden olan bir suç islenmisse hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilemez.
• Taahhüdü ihlal ya da nafaka gibi sebeplerle hükmedilen tazyik hapsi durumunda HAGB karari verilemez.
• Mahkemelerde durusma disiplinine aykiri davranma sebebiyle hükmedilen disiplin hapsi durumunda hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilemez.
• Inkilâp kanunlarinda yer alan suçlara iliskin HAGB karari verilemez.

Öte yandan, Terörle Mücadele Kanunu kapsamindaki suçlar bakimindan HAGB hükümleri uygulanabilir. Bu suçlar; terör propagandasi, örgüte yardim ve yataklik etme gibi suçlardir.

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi Kararinda Denetim Süresi Ne Kadardir?

Hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari sonrasi denetim süresi baslar. Bu süre çocuklar ve yetiskinler için farklidir. Buna göre, HAGB karari sonrasi denetim süresi söyledir;

• Yetiskinlerde HAGB denetim süresi 5 yildir.
• 18 yasindan küçük çocuklarda, HAGB denetim süresi 3 yildir.

Hakkinda hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilen sanik, denetim süresi içinde gözetim ve denetim altinda tutulur. Bu süreçte sanigin toplumdaki suçla baglantili iyilesme süreci takibe alinir. Bu süre içinde HAGB kapsaminda verilen ceza herhangi bir sonuç dogurmaz. Denetim süresinde kasitli olarak bir suç islenmezse ve mahkemenin belirledigi yükümlülüklere uyulursa, ceza karari ortadan kalkar.Denetim süresi tamamlandiginda dava düser ve mezkûr cezanin bireysellestirilmesi saglanmis olur. Denerim süresi içinde kasitli olarak suç islenirse, mahkeme, yeni bir durusma açar ve açiklanmasi geri birakilan hükmü açiklar ve ceza infaz edilir.

Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi Karari Verilen Kisiye Yeniden Hükmün Açiklanmasinin Geri Birakilmasi Karari Verilebilir mi?

Hükmün açiklanmasinin geriye birakilmasi karari, bir defaya mahsus bir karardir. Bu konu, CMK'nin 231 maddesinin 8. fikrasina eklenen cümle ile açiklanmistir. Bu madde, 28 Haziran 2014 tarihinde yürürlüge girmistir.Ilgili fikraya eklenen cümleye göre, HAGB karari sonrasi denetim süresi içinde kasitli bir suç islenirse, ikinci kez hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi karari verilemez. Ilgili cümlede kastedilen kasitli suçun 28 Haziran 2014 tarihinden önce ya da sonra islenmis olmasi fark etmez. Özetle; bir suçtan dolayi HAGB karari verilen kisi hakkinda, suç tarihi dikkate alinmaksizin, bir baska suç sebebiyle ikinci HAGB karari verilemez.