Vasiyetin iptali davası, miras hakları ihlal edilen ya da edildiğini iddia eden mirasçılar tarafından açılan bir davadır. Miras bırakan malvarlığı üzerinde tasarrufta bulunabilir. Yapılan bu tasarruflar ile saklı paylı mirasçının miras payı ihlal olabilir. Bu yazımızda vasiyetin iptali davasına ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden ASLANBAŞ HUKUK BÜROSUNA ' na ulaşabilirsiniz.

Vasiyetnamenin İptali Davası Nedir?

Türk Medeni Kanunu’nun 514. maddesi ile; “Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir.” Şeklinde hüküm kurulmuştur. Buradan da anlaşılacağı üzere miras bırakan mal varlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunabilme özgürlüğüne sahiptir. Mirasbırakanın ölümü ile birlikte Türk Medeni Kanunu ile hükmedilen şartlara aykırı olduğu düşünülür ise vasiyetnamenin iptali davası davası açılır.

Vasiyetnamenin İptal Sebepleri

Türk Medeni Kanunu’nda iptal sebepleri dört başlık altında sınırlı olarak düzenlenmiştir.

Ehliyetsizlik

Vasiyetname, hak ve tasarruf ehliyeti olan kişiler tarafından düzenlenmiş olması gerekir. Eğer bir kişinin tasarrufta bulunmaya ilişkin fiili ehliyeti mevcut değilken vasiyetname oluşturmuşsa vasiyetname ehliyetsizlikten iptal olacaktır. Vasiyetname yapılmasına ehliyeti olması için kişinin ayırt etme gücünü haiz olması ve on beş yaşını doldurmuş olması gerekir.

İrade Sakatlığı (yanıltma, aldatma, korkutma)

• Yanılma: vasiyet bırakan kişinin vasiyet konusu olan hususlar o kişinin gerçek iradesine uymayan beyanlar varsa yanılmadan söz edilir. Miras bırakanın tasarrufuna ilişkin beyanın istenmeyerek, isteğine uygun olmaması veya iradesinin oluşmasına etken olan bir hususta gerçek duruma uygunsuzluk hali.
• Aldatma: Aldatma, bir kişiyi gerçeğe aykırı türlü davranışlarla hataya düşürmek ya da hataya düşmüş olan bir kişiyi bu hatasından yararlanmak suretiyle kişiyi gerçek isteğine aykırı olarak bir irade beyanında bulunmaya yöneltmektir. Aldatmada yanılmadan farklı olarak kişinin yanılması kendinden kaynaklı olmayıp, başka bir şahıs tarafından irade fesada uğratılmaktadır.
• Korkutma: Korkutma, vasiyetçinin istemediği bir beyanda bulunmaya zorlayan davranıştır. Korkutma, kişiyi psikolojik olarak etkilemektir yani manevi yönden yapılan baskıyı ifade etmek için kullanılmıştır. Zorlama ise maddi yönden yapılan baskıyı ifade etmek için kullanılmıştır. Neticede korkutmada bir irade açıklaması vardır ancak irade baskı altında açıklandığından gerçeği yansıtmaz bu nedenle sakat olarak açığa çıkmaktadır. Korkutma ile vasiyetname arasında bir illiyet bağı ispat edilebilir ise vasiyetname iptal edilebilir.

Tasarrufun içeriğinin hukuka ve ahlaka aykırı olması

Vasiyetname ile belirlenen tasarrufun hukuka ve ahlaka aykırı olmaması gerekmektedir. Vasiyetname, Türk hukukuna aykırı olmayacağı gibi vasiyetnamenin amacının da sosyal ve ekonomik ahlaka aykırı olmaması gerekmektedir.

Şekil eksikliği

Ölüme bağlı tasarruflar, sıkı şekil şartlarına bağlanmış olup, Kanunda öngörülen şekil şartlarına uygun yapılmadığı takdirde vasiyetnamenin iptal davasının şartı oluşur. TMK m.531 uyarınca vasiyet, resmi şekilde veya miras bırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.Resmi olarak düzenlenen vasiyetname noter huzurunda, imzalı ya da okuma yazma bilmeyen kişi için okunarak anlatılarak parmak bastı olarak yapılması ve tanık ile yapılması gerekmektedir.

Vasiyetnamenin İptali Davasını Kimler Açabilir?

Vasiyetin iptali davası açabilecek kişiler Türk Medeni Kanunu ile belirlenmiştir. TMK Madde 558 uyarınca; “İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.” maddesi ile vasiyetnamenin iptali davasını mirasçılar ya da vasiyetname ile lehine miras bırakılan kişilerin açabileceği öngörülmüştür.

Vasiyetin İptali Davası Nasıl Açılır?

Vasiyetnamenin şartlara bağlı olmadığını ya da haklı olmadığını düşünen mirasçı ya vasiyet alacaklısı görevli yetkili mahkemeye vereceği dava dilekçesi ile vasiyetnamenin iptali davası açabilecektir. Ancak bu süreçte hukuki olarak herhangi bir hak kaybına maruz kalmamak adına bir avukat ile çalışılmasında fayda bulunmaktadır.

Vasiyetnamenin Kısmen İptali

Vasiyetnamenin bir kısmı geçersiz olduğu mirasçılar ya da lehine miras bırakılanlar tarafınca düşünülebilir. Bu noktada vasiyetnamenin kısmen iptali, ile o kısmın geçersizliğinin tespit edilerek iptal edilmesi mahkemeden talep edilebilir. Bu halde iptal edilen kısımlar geçersiz hale gelirken, geçersiz olmayan kısımlar ise geçerli olmaya devam edecektir. Ancak bazı hallerde vasiyetnamenin kısmen iptali söz konusu olmayacaktır. Örneğin şekle bağlı olan resmi vasiyetnamede miras bırakanın ehliyetinin olmaması ya da tanık olmaması halinde vasiyetname kısmen değil tamamen geçersiz olacağından yekün olarak iptal edilecektir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 2/1 uyarınca Asliye hukuk mahkemeleridir. Çünkü vasiyetnamenin iptali davalarının konusu mal varlıklarıdır. Konusu malvarlığı olan davalar ilgili kanun uyarınca asliye hukuk mahkemelerinde görülür. Vasiyetnamenin iptali davasında yetkili mahkeme, TMK m. 576 ile belirlenmiştir. Tenkis davasına görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 2/1 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Çünkü tenkis davalarının konusu mal varlıklarıdır. Konusu malvarlığı olan davalar ilgili kanun uyarınca Asliye hukuk mahkemelerinde görülür.

Zamanaşımı ve Dava Süresi

Vasiyetnamenin iptali davasının açılması Türk Medeni Kanunu ile belirli sürelere bağlanmıştır. TMK m.559 ile zamanaşımı ve her halükarda dava süresi öngörülmüştür. Madde 559 – “İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.” şeklinde hüküm kurulmuştur. Buradan da anlaşılacağı üzere dava açacak olan kişi veya kişilerin vasiyetnameden haberdar olduğu andan itibaren 1 yıllık zamanaşımı içerisinde dava açması gerekmektedir. Bununla birlikte bu davayı açmak için vasiyetnamenin açılması, mirasın geçmesi üzerinden iyi niyetli davalılar yönünden 10 yıl; iyi niyetli olmayan davalılar yönünden 20 yıl içerisinde dava açma süresi bulunmaktadır.

Vasiyetnamenin İptali ve Tenkis Süresi

Türk Medeni Kanunu m.560/1 uyarınca tenkis davası açabilecek yani davacı olabilecek kişiler, saklı paylı mirasçılardır. Saklı paylı olmayan bir mirasçının tenkis davası açması halinde dava usulden reddedilecektir. Saklı paylı mirasçının tenkis davası açabilmesi için miras bırakanın vefat tarihinde saklı paylı mirasçı sıfatını haiz olması gerekmektedir. Bununla birlikte birden fazla saklı paylı mirasçı mevcutsa ve bunlardan biri ya da birkaçı saklı payına kavuşmuşsa o kişi veya kişiler tenkis davası açamazlar. Buradan da anlaşılacağı üzere vasiyetnamenin iptali davası, yasal mirasçılar, seçilmiş mirasçılar ve vasiyet alacaklısı olan kişiler tarafından açılabilecekken; tenkis davası sadece saklı paylı mirasçılarca açılabilir.

Vasiyetnamenin İptali Davasından Sonra Süreç Nasıl İlerler?

Mahkemece vasiyetnamenin kısmen ya da tamamen iptaline karar verilebilir. İptaline karar verilen vasiyetnamede iptal edilen kısımlar yönünden sanki hiç vasiyetname hazırlanmamış gibi mirasçılar arasında paylaşım yapılır. Bu sebeple vasiyetnamenin iptali davasının kararının içeriği önem arz etmektedir. Burada önemle belirtmek isteriz ki, yukarıda ayrıntılı olarak anlattığımız gibi vasiyetnamenin kısmen iptal edilmesi halinde kısmen iptal edilen kısım açısından vasiyetname hüküm ve sonuç doğurur.

Noterde Yapılan Vasiyetnamenin İptali

Noterde yapılan vasiyetname, şekil şartlarına uygun olarak yapılmalıdır. Eğer Türk Medeni Kanunu ile öngörülen şekil şartlarına aykırılık söz konusu ise vasiyetname noterde de yapılmış olsa iptal edilebilecektir. Bu noktada el yazısı ile yazılan vasiyetname ile noterde yapılan vasiyetname arasında fark bulunmamaktadır.

Noterde yapılan vasiyetname, resmi vasiyetname olarak adlandırıldığından geçerlilik şartlarını özetlememiz gerekirse;

• Resmi vasiyetnameler noter huzurunda düzenlenir.
• Resmi vasiyetnameler için en az iki tanık şartı bulunmaktadır.
• Miras bırakanın vasiyetnameyi okuyup anladığını beyan ederek vasiyetnameyi imzalaması gerekir.
• Vasiyetname hazırlayacak kişinin ehliyetinin bulunması gerekir.
• Miras bırakanın vasiyetnameyi yanılma, korkutma, aldatma, zorlama altında kabul etmemesi gerekir.

Saklı Payın İhlali Sebebiyle Vasiyetnamenin İptali Davası

Miras bırakan mal varlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunabilme özgürlüğüne sahiptir. Ancak miras bırakan mirasçılarının saklı payını aşan şekilde tasarrufta bulunabilir. Bu halde saklı paya sahip olan mirasçılar, ihlal edilen saklı pay oranları için tenkis davası açabilirler. 

Vasiyetnamenin İptal Edilmesi Halinde Vasiyet Edilen Mal Geri Alınabilir Mi?

Vasiyetnamenin iptali davasının sonucunda vasiyetnamenin iptaline karar verilmiş ise vasiyet edilen mal, geri alınabilecektir. Vasiyetnamenin açılması ve vasiyetnamenin iptali süreçlerinde malı elinde bulunduran kişinin edinmiş olduğu bir kazanım mevcut ise bu kazancı da iade etmelidir.

Mirasbırakan Hayattayken Vasiyetnamenin İptali Davası Açılabilir Mi?

Vasiyetnamenin iptali davası ancak ve ancak miras bırakanın vefatı halinde açılabilecektir. Miras bırakanın vasiyetname hazırlamasından sonra hayatta olduğu sürede fikirlerini değiştirebileceğinden bu süre içerisinde vasiyetnamenin içeriği bilinse dahi vasiyetnamenin iptali davası açılamaz.

İptal Sebeplerinden Birini Taşıyan Vasiyetname Kendiliğinden Geçersiz Olur Mu?

Kanunen aranan şekil şartlarından birinin yokluğu halinde bir diğer deyişle iptal sebeplerinden birini taşıyan vasiyetname her ne kadar sakat bir vasiyetname olsa da kendiliğinden geçersiz olmayacaktır. Burada amaç vefat edenin son arzusunun korunmasıdır. Geçersiz olduğu düşünülen vasiyetname için vasiyetnamenin iptali davasının açılması gerekmektedir.