E-TİCARET VE TÜKETİCİ HAKLARI

E- TİCARET NEDİR?

Bir mal ya da hizmet için, online ödeme yöntemleriyle internet sitesi üzerinden ticaret yapmanızı, mal veya hizmet satın almanızı sağlayan bir alışveriş yöntemidir. Giderek artmakta olan e-ticaret uygulamaları bu alanda hukuki düzenleme ihtiyaçlarını ortaya çıkarmıştır.  İşletmeler açısından önemi artmakta olan e-ticarette dikkat edilmesi gereken bir takım hukuki düzenlemeler mevcuttur.

E- TİCARET MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE SATICILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

E- Ticaret hukukunda mal veya hizmet sunan tarafın yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülükler 6563 Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun hükümlerince düzenlenmiş olmakla birlikte, yükümlülüklere aykırı davranışlar da müeyyidelere bağlanmıştır.

Bu yükümlülüklere örnek olarak;

-Bilgi verme yükümlülüğü

-Siparişe ilişkin yükümlülükler

-Ticari elektronik iletilere ilişkin yükümlülükler

-Kişisel verilerin korunması yükümlülüğü verilebilir.

Bu yükümlülüklere aykırı eylemlerin 6563 Sayılı Kanun’un 12.maddesinde belirtilen idari para cezaları ile cezalandırılacağı belirtilmiştir. İdari para cezalarının alt ve üst sınırı bin ile yirmi bin TL arasında değişmektedir.

ÖN BİLGİLENDİRME ZORUNLULUĞU VE KAPSAMI

E-ticarette tüketicinin doğru bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır; yapılacak bilgilendirme hukuki tüm unsurları içermeli ve yeterli bilgi tüketiciye sunulmalıdır. Mevzuata göre mal veya hizmetin bilgileri tam, açık ve anlaşılır bir şekilde tüketiciye ulaştırılmalı, onaylanmalıdır. Bilgilendirme yükümlülüğüne aykırı durumlarda kanun koyucu mevzuat hükümleri çerçevesinde cezai müeyyideler öngörmüştür. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ayrıntılı şekilde  kapsamı düzenlenmiştir. Tüketici, mesafeli sözleşmenin kurulmasından önce bir takım hususların tamamını içerecek şekilde bilgilendirilmek zorundadır. Ön bilgilendirme yapıldığına dair ispat yükü satıcıya aittir.

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği Madde 5’e göre ön bilgilendirmenin kapsamı:

a) Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,

b) Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarası,

c) Tüketicinin satıcı veya sağlayıcı ile hızlı bir şekilde irtibat kurmasına imkanveren, satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresi,

ç) Satıcı veya sağlayıcının tüketicinin şikayetlerini iletmesi için (c) bendinde belirtilenden farklı iletişim bilgileri var ise, bunlara ilişkin bilgi,

d) Mal veya hizmetin tüm vergiler dahiltoplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,(ek masraflar belirtilmezse tüketici karşılamakla yükümlü değildir)

e) Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durumlarda, tüketicilere yüklenen ilave maliyet,

f) Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlereilişkin çözüm yöntemleri,

g) Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,

ğ) Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, faks numarası veya elektronik posta bilgileri,

h) 15 inci madde uyarınca cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgi,

ı) Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar,

i) Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri,

j) Satıcı veya sağlayıcının bildiği ya da makul olarak bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgi,

k) Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgi.

Görüleceği üzere bilgilendirme yükümlülüğünün kapsamı bu maddede kanun koyucu tarafından açıkça ortaya koyulmuştur.

Yine Mesafeli Sözleşmelere Yönetmeliğinin 6. Maddesine istinaden   ön bilgilendirme yükümlülüğünün, kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmek zorundadır. Ayrıca satıcı bilgilendirmenin yapıldığını ilgili mevzuatın 7. Maddesine ilişkin olarak teyit etmekle yükümlüdür. Aksi halde sözleşmenin kurulmayacağı da belirtilmiştir. Mal ve hizmete, teslime ilişkin kapsamlı bilgilendirmelerin yanında cayma hakkı ile ilgili detaylı bilgilendirme; bu hakkın kullanılma şartları, süresi (14 gün), usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler tüketiciye bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirimin yapılmaması durumunda Cayma Hakkına ilişkin 14 günlük süre işlemeyecek bu süre 1 yıla uzayacaktır.

E- TİCARET BİLGİ SİSTEMİ (ETBİS) NEDİR?

E-ticaret verilerinin toplanması, bu verilerin işlenerek istatistiki bilgilerin üretilmesi amacıyla Bakanlık tarafından oluşturulan ve Tebliğ kapsamında kayıt ve bildirim yapılabilmesine imkan sağlayan bilgi sistemidir. Hizmet sağlayıcılar tarafından bu faaliyet gerçekleştirilmektedir. Hizmet sağlayıcılar E-Ticaret faaliyetlerine başlamadan önce E-Ticaret bilgi sistemine kayıt yaptırmak zorundadır. 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 12/1-d uyarınca; “ETBİS’e kayıt ve bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişileri hakkında beş bin Türk lirasından yirmi bin Türk lirasına kadar idari para cezası verileceği” hükme bağlanmıştır.

E – TİCARET’TE KİŞİSEL VERİLEN KORUNMASI

6698 Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemektir. Bu Kanun hükümleri, kişisel verileri işlenen gerçek kişiler ile bu verileri tamamen veya kısmen otomatik olan ya da herhangi bir veri kayıt sisteminin parçası olmak kaydıyla otomatik olmayan yollarla işleyen gerçek ve tüzel kişiler hakkında E- ticaret hukukunda da uygulanır.

Kişisel veri: Kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgidir. 6698 SAYILI ‘’KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU‘’ Kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemektedir. Veri sorumluları ile veri işleyen kişiler, kişisel verileri bu Kanun hükümlerine aykırı olarak başkasına açıklayamaz ve işleme amacı dışında kullanamazlar. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder. Kişisel veriler kişinin açık rızası ile birlikte mevzuat hükümlerine göre aşağıdaki şartlar dahilinde işlenebilir, kaydedilebilir, depolanabilir ; 

a) Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma,

b) Doğru ve gerektiğinde güncel olma,

c) Belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme,

d) İşlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma,

e) İlgili mevzuatta öngörülen veya işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilme.

Kişisel veriler aşağıdaki şartlardan birinin varlığı halinde  ilgili kişinin rızası aranmaksızın kişisel veriler işlenebilir. Bu durumlar mevzuatta sınırlı sayıda sayılmış olmakla birlikte çoğaltılamaz.

a) Kanunlar açıkça öngörülmesi,

b) Rızasını açıklayamayacak durumda olması,

c) Sözleşmenin yerine getirilmesi, hakkın korunması, hakkın tesisi, veri sorumlusunun hizmeti verebilmesi için kişisel verinin işlenmesinin zorunlu olması,

d) Kişisel verinin İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması,

e) İlgili kişinin temel hak ve özgürlüklerine zarar vermemek kaydıyla, veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması.

Ayrıca kişisel verilen işlenmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalkması hâlinde kişisel veriler resen veya ilgili kişinin talebi üzerine veri sorumlusu tarafından silinmesi gereklidir. Kişisel veri işleyen gerçek ve tüzel kişiler, kişisel veri işlemeye başlamadan önce Veri Sorumluları Siciline kaydolmak zorundadır. Veri sorumluları, Kurul tarafından belirlenen ve ilan edilen süre içinde Veri Sorumluları Siciline kayıt yaptırmak zorundadır. Veri Sorumluları Siciline kayıt ve bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen veri sorumluları hakkında Kişisel Verileri Koruma Kurulunca 20.000 TL ila 1.000.000 TL arasında idari para cezası uygulanacağı hükmü düzenlenmiştir. Kişisel verilerin korunması kanununa muhalefet edici eylemlerde bulunulması durumunda çok ciddi ceza müeyyideleri mevzuat hükümlerince düzenlenmiş olup bu konuda hukuki destek alınması gereklidir. 

E-TİCARET SATIŞLARINDA TÜKETİCİ HUKUKU

Tüketici; satın aldığı malı herhangi bir sebep belirtmeksizin cayma hakkına sahiptir. Mesafeli Satışlarda Cayma Hakkı kullanımı süresi 14 GÜNDÜR. Bu süre ürünün teslim edildiği tarihten itibaren başlar. Mal veya Hizmetin teslimat süresi en fazla 30 gün olarak düzenlenmiştir. Cayma hakkının kullanılması durumunda da bedel iade süresi yine 14 gün olarak düzenlenmiştir. Mal ve hizmetlerin E- Ticaret vasıtasıyla sunulması durumunda satın alınan mal ve hizmetin açık ayıplı ya da gizli ayıplı olması durumlarına karşı tüketicinin hakları mevzuat hükümlerine göre düzenlenmiştir. E- ticaret ile satın alınan mal ve hizmetlerde alınan malın Açık ayıplı olması durumunda ihbar süresi 30 gündür. Tüketici Koruma Kanunundan doğan seçimlik haklar ise 2 yıl içinde kullanılabilir. Gizli ayıplarda ise ihbar süresi 2 yıldır. Yine Tüketiciyi Koruma Kanunundan kaynaklan seçimlik haklar ise 2 yıl içinde kullanılabilir. Ayıplı mal veya hizmetlerin satışı sonrasında tüketicinin seçimlik hakları;

-Bedel iadesini de içeren sözleşmeden dönme

-Malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi

-Ayıp oranında bedel indirimi

-Ücretsiz onarım isteme gibi haklardan birini mevzuat hükümlerindeki sürelere riayet ederek kullanabilir.

Tüketiciler internet ortamında alışveriş yaparken işlem yaptıkları web sitelerinin ve satıcıların gerçek ve güvenilir olup olmadığını denetlemesi büyük önem arz etmektedir. Buna rağmen ortaya çıkabilecek ihtilaflarda ise yazımızda belirttiğimiz gibi idari ve adli başvuru hakları mevcuttur.